De Britten zijn voor het eerst in jaren eensgezind verontwaardigd over de Europese Unie

Eind vorige week besliste de Europese Unie een noodprocedure in gang te zetten die het mogelijk zou maken om covidvaccins die geproduceerd zijn in Europa aan de grens tegen te houden. Dat ze daarmee ook bereid was om feitelijk de grens tussen Ierland en Noord-Ierland te sluiten, stuit op grote Britse verontwaardiging, zowel bij Leavers (Britten die de brexit steunen, red.) als bij Remainers (Britten die liever bij de Europese Unie waren gebleven, red.).

Het was vrijdagavond laat, omstreeks 21.30 uur, toen Ursula von der Leyen in haar appartement in Brussel telefoon kreeg van de Britse eerste minister Boris Johnson. Johnson was, geheel tegen alle gewoonte in, razend. Niet dat het gesprek de grenzen van de beleefdheid of het fatsoen overschreed, maar Johnson slaagde er wel in om zijn ongenoegen in niet mis te verstane bewoordingen duidelijk te maken. Aanleiding was de beslissing van de EU om grenscontroles in te stellen tussen de republiek Ierland en Noord-Ierland (dat deel is van het Verenigd Koninkrijk).

Nochtans was de brexitovereenkomst tussen het Verenigd Koninkrijk en de EU duidelijk, en het was uitgerekend de EU die er tijdens de brexitonderhandelingen op hoge poten een breekpunt van had gemaakt: dat er nooit ofte nimmer nog een harde grens mocht komen tussen beide Ierlanden. De EU had er vijf jaar lang op gehamerd. Want het zou het vredesproces in gevaar brengen. Grensposten zouden paramilitair geweld uitlokken. Douaniers zouden mikpunten worden van aanslagen. Dat konden de onderhandelaars en de brexiteers toch niet op hun geweten hebben?

En nu dacht de Europese Unie dat ze een goede reden had om grenscontroles in te stellen: ze wou verhinderen dat vaccins via een Noord-Ierse achterdeur hun weg zouden vinden naar het Verenigd Koninkrijk. Nog geen uur na hun telefoongesprek moest Von der Leyen met het schaamrood op de wangen terugbellen naar Johnson met de melding dat ze op haar beslissing zou terugkeren.

Niet alleen Boris Johnson was furieus. Ook de Ierse eerste minister Micheál Martin greep naar de telefoon om tekst en uitleg te vragen aan de commissievoorzitter. Martin was niet op de hoogte geweest van de ingreep van de Commissie. Martin voelde zich buitenspel gezet. En dat uitgerekend in de kwestie van zijn eigen landsgrens.

De Europese Commissie slaagde in iets waar geen enkele Britse politicus de voorbije vijf jaar in geslaagd was: namelijk dat vrijwel iedereen op de Britse eilanden, unisono, de EU veroordeelde. Dat een boulevardblad als The Sun verbolgen zou zijn, dat was voorspelbaar (“Brexit-Brussels 1-0”, blokletterde de krant), maar dat zelfs een Europeesgezinde krant als The Observer het in deze kwestie over haar hart zou krijgen om de Britse regering te prijzen, was ongezien.

In Noord-Ierland zelf waren twee aartsvijanden, de Ierse nationalisten van Sinn Féin en de Britsgezinde Democratic Unionist Party van minister-president Arlene Foster, het voor één keer roerend met elkaar eens. De twee hebben elkaar tientallen jaren bevochten, politiek en via hun gewapende geestgenoten ook met geweld, en beide staan aan de twee uiteinden van het brexitdebat (Sinn Féin tegen, de DUP voor). Maar nu waren ze opvallend eensgezind.

Meestal hebben de Britten bitter weinig belangstelling voor wat er in Noord-Ierland gebeurt. Zolang het sektarische geweld niet overslaat naar het eiland Groot-Brittannië kan het hen, als puntje bij paaltje komt, weinig schelen. Dat bewijst de geschiedenis. Maar Johnson greep het conflict met de Europese Unie graag aan om op te scheppen over de vele zegeningen van de brexit.

Dat de situatie in de Noord-Ierse hoofdstad Belfast, ondanks twintig jaar vrede, nog altijd explosief is, werd de voorbije dagen duidelijk. Pro-Britse unionisten en loyalisten zijn er boos om de handelsgrens tussen Groot-Brittannië die hun is opgedrongen en die midden in de Ierse Zee loopt. Ze klagen dat er een barrière is opgeworpen tussen het Britse moederland en Noord-Ierland.

In de haven van Belfast controleert de politie de omgeving. Dat ziet u hier op deze beelden (lees eronder voort):

Het ongenoegen sijpelt door naar de pro-Britse paramilitaire organisaties die notabene nooit de wapens hebben ingeleverd en nu dreigementen uiten tegen het douanepersoneel. Medewerkers van de Europese Commissie en Noord-Ierse medewerkers van het ministerie van Landbouw die er toezien op de naleving van de brexitafspraken zijn er uit veiligheidsoverwegingen thuis gebleven. Het is een les die zowel de Europese Commissie als de Britse regering in het achterhoofd houdt voor ze nog eens ondoordachte beslissingen nemen over de Noord-Ierse grens.