Europese Unie verstrengt exportcontroles op coronavaccins die hier geproduceerd zijn

Eind januari heeft de Europese Commissie een mechanisme in werking gesteld waardoor er meer transparantie moest komen over hoeveel vaccins een bedrijf wil uitvoeren en naar welke landen. Bedrijven die vaccins produceren in een EU-lidstaat moeten daardoor een exportvergunning voorleggen die is goedgekeurd door het land in kwestie. 

Het mechanisme kwam er nadat AstraZeneca had aangekondigd dat het minder vaccins kon leveren dan beloofd in de periode januari-maart, en moest voorkomen dat in de EU geproduceerde vaccins eerst naar landen buiten de EU gaan terwijl het nog vaccins moet leveren aan de EU. 

“Dit systeem heeft de transparantie van het systeem sterk verbeterd”, klinkt het nu in een persbericht. “Toch is de doelstelling om EU-burgers op tijd toegang te geven tot vaccins tegen het coronavirus nog steeds niet bereikt.” 

De Europese Commissie komt nu dan ook met twee extra redenen binnen het transparantiemechanisme om de uitvoer van coronavaccins tegen te houden, die van wederkerigheid en proportionaliteit. 

Meer concreet wil wederkerigheid hier zeggen dat EU-landen de uitvoer van coronavaccins naar landen buiten de EU mogen tegenhouden als die landen de uitvoer van coronavaccins naar de EU tegenhouden. 

Voor proportionaliteit moet er rekening worden gehouden met de situatie, vaccinatiegraad en het aantal beschikbare vaccins in het land van bestemming. Met andere woorden: de uitvoer naar landen met een hogere vaccinatiegraad of betere epidemiologische situatie mag worden tegengehouden. 

“De EU is trots om thuisbasis te zijn van vaccinproducenten die niet alleen aan EU-burgers leveren, maar vaccins uitvoeren over heel de wereld. Maar open wegen moeten in beide richtingen lopen”, zegt Ursula von der Leyen, voorzitter van de Europese Commissie.

De export naar het VK zou daar mogelijk wel eens gevolgen van kunnen ondervinden. Het land blokkeert namelijk officieel geen uitvoer van coronavaccins naar de EU, maar de twee vestigingen van AstraZeneca in het VK produceren wel exclusief voor het VK, terwijl in het contract met de EU staat dat die sites ook voor de EU moeten produceren. 

Voor ons land is het vooral belangrijk dat Pfizer niet getroffen wordt. Het bedrijf heeft de laatste 6 weken namelijk 10 miljoen vaccins aan het VK geleverd. Maar het komt zijn contract met de EU wél na. 

“De EU blijft zich inzetten voor internationale solidariteit”, klinkt het nog in het persbericht. “Daarom zijn leveringen van vaccins die bestemd zijn voor humanitaire hulp of voor de 92 lage- en middeninkomenslanden die op de COVAX Advance Market Commitment-lijst staan, van deze regeling uitgesloten.”

Vanochtend nog schreef de Italiaanse krant La Stampa dat er een voorraad van 29 miljoen AstraZeneca-vaccins zou klaarliggen in een Italiaanse fabriek om uitgevoerd te worden naar het VK. Volgens de krant hadden de Italiaanse autoriteiten de voorraad ontdekt in de fabriek in Anagni na een melding van de Europese Commissie.

Intussen heeft AstraZeneca gereageerd via een persbericht. Volgens hen is bovenstaande nieuws immers onjuist. “Er is momenteel geen export gepland, behalve naar COVAX-landen”, luidt het. “13 miljoen dosissen wachten op kwaliteitscontrole om naar COVAX-landen te worden verzonden als onderdeel van onze belofte om miljoenen dosissen te leveren aan lage-inkomenslanden. Daarnaast zijn er nog eens 16 miljoen vaccins die wachten op kwaliteitscontrole om naar Europa te worden verzonden. Bijna 10 miljoen dosissen worden in de laatste week van maart aan de EU-landen geleverd, de rest in april”, gaat het persbericht verder. 

Het zou daarbij onjuist zijn om de 29 miljoen vaccins te omschrijven als een “voorraad”. “Het vaccin is buiten de EU gemaakt en naar de fabriek in Anagni gebracht om in flesjes te worden verpakt. Het productieproces van vaccins is zeer complex en tijdrovend. Vaccins moeten wachten op kwaliteitscontrole en goedkeuring na het vullen van de flesjes”, sluit het persbericht af. 

Het bestaan van een megavoorraad in een Italiaanse fabriek lag heel gevoelig en kon vanochtend op veel commotie rekenen. AstraZeneca levert namelijk minder in de EU dan was afgesproken. Als het inderdaad bleek te gaan om bijna 30 miljoen vaccins voor het VK, was dat bijna dubbel zoveel als wat AstraZeneca tot dusver heeft geleverd aan de EU (17 miljoen dosissen). 

Europa reageerde eerder vandaag al tijdens een persconferentie: “Het is aan AstraZeneca zelf om duidelijk te maken wat hun intenties zijn met die 29 miljoen dosissen”, zei Valdis Dombrovskis, vicevoorzitter van de Europese Commissie. “Wat wij wel kunnen zeggen is dat AstraZeneca ver achterloopt op de contractuele verplichtingen. Het bedrijf had beloofd om 120 miljoen vaccins te leveren in de eerste drie maanden van dit jaar, daarna werd dat al verminderd naar 30 miljoen, maar ze zijn zelfs nog niet in de buurt.”