Het is allemaal begonnen met een ruzie tussen de EU en het VK over 4 miljoen AstraZeneca-vaccins, die klaarliggen in de Halix-fabriek in het Nederlandse Leiden. Die fabriek is, naast de fabriek in ons land in Serneffe, één van de twee productiehubs van het AstraZeneca-vaccin op het Europese vasteland. Toch leverde die tot voor kort enkel aan het VK omdat ze nog geen toestemming had van het Europees Geneesmiddelenagentschap (EMA) om als producent voor AstraZeneca op te treden.
Terug naar die 4 miljoen vaccins. Doordat de Halix-fabriek enkel leverde aan het VK, was het volgens hen niet meer dan logisch dat de vaccins voor hen waren. Maar binnenkort zou het EMA het licht toch op groen zetten voor de fabriek, waardoor de EU nu ook aanspraak doet op die 4 miljoen vaccins. Zéker omdat AstraZeneca mijlenver achterloopt op het aantal beloofde vaccins aan de EU. Zo had het bedrijf 120 miljoen vaccins beloofd in de periode januari-maart. In de loop van januari kondigde het bedrijf echter aan dat dat er maar 30 miljoen zouden zijn, maar tot op de dag van vandaag zit dat bedrijf nog lang niet aan die hoeveelheid geleverde vaccins.
29 miljoen vaccins in Italië
Gisteren kwam er dan nog eens een schepje bovenop. De Italiaanse kracht La Stampa schreef namelijk dat er een voorraad van 29 miljoen AstraZeneca-vaccins zou klaarliggen in een Italiaanse fabriek om uitgevoerd te worden naar het VK.
Het bestaan van een megavoorraad in een Italiaanse fabriek kon vanochtend dan ook op veel commotie rekenen. Als het inderdaad gaat om bijna 30 miljoen vaccins voor het VK, is dat bijna dubbel zoveel als wat AstraZeneca tot dusver heeft geleverd aan de EU (17 miljoen dosissen).
AstraZeneca zelf ontkent dat de vaccins voor het Verenigd Koninkrijk bestemd zijn. Het zou gaan om 13 miljoen vaccins voor de COVAX-landen, in het kader van de belofte om vaccins te leveren aan lage-inkomenslanden. De overige 16 miljoen vaccins zouden voor de Europese markt zijn.
Vertrouwen zoek?
Het vertrouwen tussen de drie spelers is alleszins zoek. Enerzijds tussen de EU en het farmabedrijf. Europa reageerde gisteren namelijk als volgt op de vondst van de vaccins in Italië:
“Het is aan AstraZeneca zelf om duidelijk te maken wat hun intenties zijn met die 29 miljoen dosissen”, zei Valdis Dombrovskis, vicevoorzitter van de Europese Commissie. “Wat wij wel kunnen zeggen is dat AstraZeneca ver achterloopt op de contractuele verplichtingen. Het bedrijf had beloofd om 120 miljoen vaccins te leveren in de eerste drie maanden van dit jaar, daarna werd dat al verminderd naar 30 miljoen, maar ze zijn zelfs nog niet in de buurt.”
Anderzijds is er ook wrevel tussen de EU en het VK. “Zo heeft de EU al 40 miljoen vaccins uitgevoerd en het VK 0”, vertelt Louise Hoon, Europawatcher en doctoraatstudent aan de VUB. “Van die 40 miljoen is ongeveer 11 miljoen vaccins naar het VK gegaan.” En dat terwijl er ook twee vestigingen van AstraZeneca in het VK zijn, die contractueel ook voor de EU moeten produceren.
Beluister hier het volledige gesprek met Louise Hoon in “De ochtend” op Radio 1 en luister daarna verder:
ImageGlobe
Restricties op export
Ook gisteren kondigde de EU verstrengingen aan op vlak van exportcontroles van vaccins die in de EU zijn geproduceerd. Het wil niet langer vaccins exporteren naar landen die zelf geen vaccins exporteren (wederkerigheid) en het wil ook geen vaccins meer uitvoeren naar landen met een hogere vaccinatiegraad of betere epidemiologische situatie (proportionaliteit). Lees: het wil geen vaccins meer exporteren naar het VK.
“Er was al een exportmechanisme, dat in januari is goedgekeurd”, vertelt Hoon. “Dat richtte zich vooral op de farmaceutische bedrijven, die hun beloftes niet nakomen. Europa kon die bedrijven verbieden om bepaalde ladingen nog uit te voeren. Het mechanisme dat nu op tafel ligt, richt zich meer op de vaccinatiecampagne van landen. De wederkerigheid gaat over de mate waarin een land ook bereid is om vaccins te exporteren naar de EU. Het lijkt zich dus echt te richten op AstraZeneca en het Verenigd Koninkrijk.”
Dit soort maatregelen schaadt alle partijen op lange termijn
De Britten dreigen op hun beurt dan weer met het blokkeren van de export van bepaalde grondstoffen die nodig zijn voor het produceren van de coronavaccins. Maar op de lange termijn komen deze maatregelen niemand ten goede. “In dit tijdperk van vaccinproductie is men afhankelijk van een zo vlot mogelijke import en export van allerlei verschillende zaken”, aldus Hoon. “De (landen van de) EU heeft ook niet het recht om de geblokkeerde vaccins in beslag te nemen. Die zijn dan geblokkeerd, maar er gebeurt niets mee. Dit soort maatregelen, exportrestricties, schaadt alle partijen op de lange termijn.”
Jacob Kirkegaard van denktank the German Marshall Fund waarschuwt zelfs voor een heuse handelsoorlog. “De Europese Commissie moet vermijden dat een contractdispuut tussen AstraZeneca en de EU – waar het eigenlijk over gaat – niet uitmondt in een handelsoorlog”, zei hij gisteren in “Terzake” op één.
Bekijk hier de reportage uit “Terzake” op één en lees daarna verder:
Het zal er vandaag op de Europese top alleszins uitgebreid over gaan. “Het mechanisme wordt nu ingevoerd, maar het is heel duidelijk dat het eigenlijk niet de bedoeling is om het in te zetten. Het is vooral een stok achter de deur tegen farmaceutische bedrijven en vooral AstraZeneca”, meent Hoon nog.
Bekijk hier de uitleg van VRT NWS-Europakenner Rob Heirbaut in Het Journaal:
