NMBS-topvrouw Dutordoir opnieuw op ramkoers met politiek: wanneer gebeurde het al eerder? En waarom doet ze dat?

“Een enthousiaste, hardwerkende, rigoreuze vrouw.” Zo omschrijft Sophie Dutordoir zichzelf voor de camera’s, wanneer ze eind 2016 wordt aangeduid als de nieuwe topvrouw van de NMBS. “Rigoreus”, oftewel “zeer streng”. 

Bekijk hier het fragment van bij haar aanstelling op 16 december 2016. De tekst gaat daaronder voort. 

“Zeer streng” naar de politiek? In het begin valt dat goed mee. Wanneer ze in oktober 2017 haar toekomstplannen uit de doeken doet in de Kamercommissie Infrastructuur hekelt ze vooral het huidige beleid binnen het bedrijf. “Heel hiërarchisch, op het militaire af”, klinkt het. En dat wil ze aanpakken. Met de minister van Mobiliteit – op dat moment François Bellot (MR) – heeft ze “een bijzonder constructieve relatie”, zo zegt ze in “Terzake”. Maar de NMBS moet wel kunnen functioneren als een modern bedrijf, waarschuwde ze meteen. 

Bekijk hier het volledige interview uit “Terzake” van 18 oktober 2017. De tekst gaat daaronder voort. 

Forser klinkt het ongeveer een jaar later, wanneer ze te gast is in “Alleen Elvis blijft bestaan”. “Klachten, suggesties en opmerkingen van reizigers zijn volledig terecht. Als ze uit politieke hoek komen, vind ik ze veel minder terecht. Als de NMBS vandaag is wat ze is, dan komt dat door de visie die de politiek in België over het bedrijf had. Het is zijn bedrijf, het is zijn kind. Laat ons opnieuw in een basisbehoefte als treinen investeren. Waar wil dit land naartoe met mobiliteit? Waar is die grote visie?”

Bekijk hier een fragment uit “Alleen Elvis blijft bestaan” van 24 november 2018. De tekst gaat daaronder voort. 

In november 2019 herhaalde Dutordoir dat laatste nog eens, maar dan nog duidelijker te verstaan. Op dat moment werd er volop onderhandeld over een nieuw sociaal akkoord met de vakbonden, maar de NMBS wacht al sinds 2012 op een nieuwe beheersovereenkomst met de regering. 

“Er is geen visie op mobiliteit en spoor, geen investeringsplan én geen geld. Er gebeurt niets”, zegt ze in een weekendinterview in De Tijd. “. We werken ons hier kapot, om kleine stapjes vooruit te zetten. Terwijl van mij verwacht wordt dat ik diepgaande hervormingen doe richting een modern spoorbedrijf. Het spijt me, maar in deze context kunnen NMBS en Infrabel niet meer doen dan werken in de marge.” Volgens haar wordt de NMBS ook vergeten tijdens de onderhandelingen voor een nieuwe regering. 

Maar sinds vorig jaar gaat het steeds harder. Even naar juni 2020, wanneer de Superkern – de tien partijen die de regering van Sophie Wilmès steunen in het coronabeleid – beslist om een gratis treinpas te geven aan alle Belgen. “Zonder enig overleg beslist”, schrijft de NMBS-topvrouw meteen op Twitter. “Ik vraag onmiddellijk overleg en alle noodzakelijke hulp om elk risico op overbezetting van treinen en perrons te voorkomen.”

Begin dit jaar was er dan weer discussie over de beslissing van de NMBS om de loketten te sluiten in 44 stations. Minister van Mobiliteit Georges Gilkinet (Ecolo) vraagt – na kritiek in het parlement – om de beslissing te herzien. “Een publieke terugfluiting die een zware vertrouwensbreuk teweeg heeft gebracht”, schrijft ze in een brief naar Gilkinet, die uitlekt in de Franstalige pers. Want Gilkinet was op de hoogte van de beslissing, zo luidt het. 

“Sophie Dutordoir is iemand met een sterk karakter: soms zeer aangenaam om mee samen te werken, soms zeer moeilijk”, besluit Gilkinet het relletje. 

Dat sterk karakter toont zich vandaag opnieuw, met het dreigement om de treinen naar de kust af te schaffen als er niets wordt gedaan aan de maatregel waarbij passagiers enkel aan het raam mogen zitten in treinen naar de kust. “De risico’s voor de reizigers en het personeel zouden anders onaanvaardbaar zijn”, schrijft ze in een brief naar de regering die uitgelegt is in enkele Franstalige kranten. 

“Deze CEO zit al langer op ramkoers met de regering”, zegt politiek analist Ivan De Vadder in “De ochtend” op Radio 1. “Met de discussie rond de loketten was er een soort blijk van wantrouwen. Dat voel je nu ook. Ze zegt duidelijk: deze maatregel is niet uitvoerbaar, iets wat veel mensen denken.”

Een topvrouw van een overheidsbedrijf die zo vaak ingaat tegen de regering, het is niet alledaags. “Maar het is wel moedig”, zegt professor overheidsmanagement aan de KU Leuven Steven Van de Walle aan VRT NWS. “Een CEO moet eigenlijk enkel verantwoording geven aan de raad van bestuur, niet aan een minister. Ze moet zich houden aan een beheersplan dat normaal wordt opgesteld tussen de regering en het bedrijf, maar voorts moet ze zich niet schikken.”

“Officieel zijn bedrijven zoals de NMBS autonoom, maar je merkt toch nog steeds veel vervlechting hier. De politiek gaat zich vaak moeien met operationele zaken, waardoor het moeilijker wordt om zo’n bedrijf te leiden”, zegt ook professor economie aan de KU Leuven Leo Sleuwaegen, die gespecialiseerd is in overheidsbedrijven. “Mensen die uit de politiek komen, hebben het meestal niet zo moeilijk om zich te schikken. Zij spelen het spel mee. Voor anderen ligt dat moeilijker.”

“Ik denk dat Dutordoir bij de vorige CEO’s gezien heeft dat de politiek zich sterk moeit bij de NMBS”, zegt Van de Walle. “Dat wil zij niet laten gebeuren. Daarom profileert ze zich ook op relatief kleine feiten.”

Of dat negatieve gevolgen kan hebben voor haar positie? “Ze weet dat de politiek het zich niet kan permiteren om opnieuw een nieuwe CEO te gaan zoeken, maar je moet ook niet té vaak uithalen. Het is de afweging die je moet maken. Je laten horen, ja, maar daar zijn risico’s mee verbonden.”